Lễ hội Lồng Tông Tuyên Quang được tổ chức vào ngày mùng 4 đến ngày 15 tháng Giêng âm lịch hằng năm, với mong ước cầu cho quốc thái, dân an, nhà nhà yên vui hạnh phúc; mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.
Lễ hội Lồng Tông là gì?
Lễ hội Lồng Tông, còn gọi là lễ hội xuống đồng là lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc Tày, được huyện Chiêm Hoá, Tuyên Quang tổ chức hàng năm vào ngày mùng 4 đến ngày 15 tháng Giêng.
Đây được xem như là một hoạt động tín ngưỡng để cầu cho một năm mưa thuận gió hoà, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, đời sống ấm no, hạnh phúc.
Năm 2013 cùng với làn điệu then, lễ hội Lồng Tông đã chính thức được Unesco công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội Lồng Tông
Lễ hội Lồng Tông, hay Lồng Tồng theo tiếng Tày, có nghĩa là “xuống đồng”. Lễ hội này thường được tổ chức vào đầu năm mới, khi mùa xuân đã về, đất trời giao hòa, thiên nhiên rộn ràng sức sống.
Đây là thời điểm người dân bắt đầu các hoạt động sản xuất nông nghiệp sau một mùa đông dài lạnh giá.
Trước ngày hội, các gia đình đều quét dọn nhà cửa, thôn bản sạch sẽ để đón khách. Vào ngày lễ xuống đồng, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ theo điều kiện của từng gia đình.
Các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh dày, chè lam, bánh khảo, thịt, cá nướng, xôi ngũ sắc…được bày biện tươm tất.
Mỗi mâm cỗ còn có thêm hai đôi quả còn được làm bằng vải màu, trong nhồi cát, bông, có tua rua nhiều màu sắc sặc sỡ.
Lễ hội Lồng Tông không chỉ là dịp để người dân tạ ơn trời đất, các vị thần linh đã bảo vệ mùa màng, mà còn là cơ hội để cộng đồng người Tày thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, những người đã khai phá và tạo dựng nên cuộc sống trên mảnh đất quê hương.
Bên cạnh đó, lễ hội còn thể hiện ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng, mưa thuận gió hòa, cây cối tươi tốt, lúa ngô đầy bồ, gia đình hạnh phúc, con cháu đông vui.
Các nghi thức trong lễ hội Lồng Tông
Lễ hội Lồng Tông được chia thành hai phần chính: phần lễ và phần hội, mỗi phần đều mang đậm ý nghĩa tâm linh và văn hóa truyền thống.
Phần lễ Lồng Tông
Phần lễ của lễ hội Lồng Tông được tổ chức trang trọng tại đền, sân đình hoặc bãi đất rộng nơi mọi người có thể tụ họp.
Nghi lễ chính trong phần này là lễ xin Thành hoàng làng mở hội, tạ Thiên Địa, cầu Thần Nông, thần Núi, thần Suối.
Lễ vật được dâng bao gồm: Lợn, gà, rượu, bánh chưng, bánh dày, chè lam và các đặc sản địa phương.
Thầy Mo sẽ thực hiện cúng lễ bằng việc tung “lộc” cho dân làng. “Lộc” thường là hạt thóc, hạt bông, hạt đỗ xanh trộn lẫn những tờ tiền có mệnh giá 1.000 đồng, 2.000 đồng….
Tương truyền, người nào “bắt” được những vật phẩm này sẽ gặp may mắn trong cả năm. Cuối cùng, thầy Mo sẽ đọc các bài khấn và cầu thần Nông, thần Núi, thần Suối… những vị thần bảo hộ cho mùa màng, sức khỏe và sự bình yên của dân làng.
Sau phần tế lễ sẽ diễn ra lễ xuống đồng (cày ruộng), múa xuống đồng, lãnh đạo địa phương chúc phúc đầu xuân đánh trống khai hội; phát lộc đầu xuân.
Phần hội Lồng Tông
Sau phần lễ nghiêm trang, phần hội diễn ra sôi nổi với các hoạt động văn hoá và trò chơi dân gian đặc sắc. Đây là dịp để mọi người vui chơi, thư giãn sau một năm lao động vất vả.
Đồng thời cũng là cơ hội để các thanh niên nam nữ trong làng giao lưu, tìm hiểu nhau.
Hoạt động văn hoá tiêu biểu là các tiết mục văn nghệ như: hát Then, hát cọn, múa sạp được tổ chức, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách.
Đây là dịp để người Tày thể hiện những nét đẹp trong văn hóa, âm nhạc, trang phục truyền thống của mình.
- Các trò chơi dân gian: Lễ hội Lồng Tông còn có nhiều trò chơi dân gian thú vị như: ném còn, kéo co, đi cà kheo, đánh đu, đánh yến, đánh bàm, đấu vật…
Mỗi trò chơi đều mang đậm bản sắc văn hóa và thể hiện tinh thần thể thao, sự khéo léo, tài năng của người dân.
Giá trị văn hóa và du lịch của lễ hội Lồng Tông
Lễ hội Lồng Tông không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với đời sống văn hóa, tinh thần của người Tày mà còn là một di sản văn hóa quý báu cần được bảo tồn và phát huy.
Trong bối cảnh hiện đại, lễ hội Lồng Tông còn góp phần quan trọng trong việc thu hút khách du lịch, giới thiệu nét văn hóa độc đáo của dân tộc Tày nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung đến với bạn bè trong và ngoài nước.
Mỗi năm, lễ hội Lồng Tông tại Tuyên Quang thu hút hàng nghìn du khách từ khắp nơi về tham dự.
Du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những nghi lễ truyền thống, tham gia vào các trò chơi dân gian, mà còn có cơ hội trải nghiệm cuộc sống của người Tày.
Thưởng thức các món ăn đặc sản địa phương như: xôi ngũ sắc, thịt trâu gác bếp, măng rừng…
Cuối cùng
Lễ hội Lồng Tông của dân tộc Tày ở Tuyên Quang là một lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa, thể hiện sự tôn kính đối với thiên nhiên và ước mong về một cuộc sống bình an, no đủ.
Với những giá trị văn hóa, lịch sử và xã hội to lớn, lễ hội Lồng Tông của đồng bào dân tộc Tày tỉnh Tuyên Quang năm 2013 được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
