Trống đồng Lô Lô là di sản văn hóa quý báu của người Lô Lô. Tập trung sinh sống chủ yếu tại các huyện Đồng Văn và Mèo Vạc, người Lô Lô đã gìn giữ và phát huy những nét văn hóa truyền thống độc đáo.
Trong đó, trống đồng là một biểu tượng văn hóa tiêu biểu. Với những hoa văn tinh xảo và âm thanh trầm hùng, trống đồng không chỉ là một nhạc cụ mà còn là minh chứng cho sự tài hoa của người Lô Lô.
Ngày nay, trống đồng vẫn được sử dụng trong các lễ hội và nghi lễ, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của cộng đồng.
Đôi nét về người Lô Lô
Người Lô Lô tập trung sinh sống chủ yếu tại các huyện Đồng Văn và Mèo Vạc. Từ bao đời nay, người Lô Lô ở Hà Giang là cộng đồng có tính cấu kết mạnh mẽ, đó chính là yếu tố giúp họ giữ gìn được hầu như nguyên vẹn nét văn hoá truyền thống.
Giới thiệu về trống đồng
Năm 2015, đôi Trống đồng của người Lô Lô có niên đại ở thế kỷ V đang lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Hà Giang đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, các nét hoa văn trên mặt Trống đồng của người Lô Lô có nhiều điểm tương đồng với hoa văn trên trang phục truyền thống của họ.
Trống đồng của người Lô Lô là một cặp gồm có trống đực và trống cái.
Quan niệm về âm dương, sự sinh sôi nảy nở và tín ngưỡng phồn thực của người Lô Lô còn được bảo tồn và thể hiện bằng việc không sử dụng trống đồng đơn chiếc mà nhất thiết phải dùng một đôi cùng một lúc.
Trống đực bao giờ cũng được treo bên phải, trống cái treo bên trái.
Khi đánh hai mặt trống đối xứng và cách nhau khoảng 30cm để sử dụng dùi trống ở khoảng giữa.
Người đánh trống tay phải cầm dùi đánh vào mặt trống, tay trái cầm que gõ vào tang trống để giữ nhịp cho điệu múa trong các ngày lễ.
Về kích thước trống đồng
Về kích thước, Trống nhỏ (trống đực) có đường kính mặt: 39cm; đường kính chân: 38,5cm; cao: 25cm. Trống to (trống cái) có đường kính mặt: 64cm; đường kính chân: 58,5cm; cao: 38,3cm.
Hoa văn trống đồng
Về hoa văn, Mặt Trống được trang trí bằng nhiều loại hoa văn gồm hoa văn hình răng lược, vòng tròn đồng tâm có chấm giữa, hình người hóa trang cách điệu, hoa văn chim Lạc….
Giữa mặt trống đồng là những tia mặt trời mà người Lô Lô gọi là Mồ Pủi Khấy (Mắt trời) các vành hoa văn xung quanh là các hành tinh khác.
Mỗi một hình tượng hoa văn được lựa chọn rất khéo léo để thể hiện những hoạt động của con người, loài vật.
Điểm khác biệt của trống đồng người Lô Lô với dân tộc khác
Điểm khác biệt trống đồng của người Lô Lô với Trống đồng của các dân tộc khác chính là những lỗ tròn thủng trên mặt trống, bên cạnh đó còn được thể hiện ở những vành hoa văn lạ chưa từng thấy trên các trống Đông Sơn và các trống đã phát hiện được ở Hà Giang.
Đó là Tổ hợp hoa văn biến ảo (gồm hình thuyền lộn ngược, văn hình tam giác lồng, văn thổ cẩm tựa như hình nơ, văn bông lúa cách điệu….).
Ý nghĩa trống đồng trong văn hóa người Lô Lô
Trong văn hoá đặc trưng của người Lô Lô, không thể không nhắc đến trống đồng.
Họ cho rằng, từ thủa có trời, có đất là có trống đồng, trống được xem là biểu tượng của con người, hình dáng của trống đồng là sự mô phỏng, cách điệu từ hình dáng con người và mang đầy đủ các hiện tượng của vũ trụ.
Người Lô Lô ở Hà Giang xem trống đồng là báu vật thiêng cha ông truyền lại, cũng là biểu tượng cho sức sống của dân tộc mình.
Quan niệm người Lô Lô về trống đồng
Với quan niệm về âm dương, sự sinh sôi nảy nở và tín ngưỡng phồn thực của người Lô Lô còn được bảo tồn và thể hiện bằng việc không sử dụng trống đồng đơn chiếc mà phải dùng một đôi cùng lúc.
Trống đồng cũng là nhạc cụ chủ đạo không thể thiếu trong nghi lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô.
Tiếng trống hòa quyện với người hóa trang thành người rừng (hay còn gọi là Ma cỏ) để thực hiện nghi lễ theo 3 phần chính: Lễ hiến tế, lễ tưởng nhớ và lễ tiễn đưa tổ tiên.
Lễ cúng tổ tiên ngoài ý nghĩa thiêng liêng, nghệ thuật của riêng người Lô Lô còn giúp giáo dục hướng về nguồn cội, biết ơn tổ tiên, tạo gắn kết cộng đồng.
Với những nét đặc sắc trong hình thức và ý nghĩa nhân sinh, lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.
