Cao nguyên đá Đồng Văn là một bức tranh tuyệt đẹp được vẽ nên bởi thiên nhiên và con người. Những mái ngói máng cổ kính, trải qua bao mùa mưa nắng, vẫn kiêu hãnh đứng sừng sững giữa núi đá, như những câu chuyện kể về lịch sử và văn hóa của vùng đất này.
Ngói máng Hà Giang ra đời từ bao giờ?
Có một nghề từng tồn tại ở nhiều địa phương trên Cao nguyên đá, đó là nghề làm ngói máng truyền thống.
Cách đây chừng 10 – 15 năm, đi qua nhiều địa phương của Cao nguyên đá Đồng Văn, ta có thể dễ dàng bắt gặp những lò nung ngói máng truyền thống.
Người Dao, Tày, Giáy, Mông… trên Cao nguyên đá làm nhà trình tường, nhà sàn đều rất ưa dùng ngói máng truyền thống.
Cách làm ngói máng như nào?
Theo những người đã từng làm ngói máng truyền thống ở xã Lao Và Chải, huyện Yên Minh kể lại, để làm ra ngói máng truyền thống rất cầu kỳ.
Xem thêm
Từ khâu chọn loại đất đến nhào nặn, tạo hình và nung ngói, tất cả đều làm thủ công khá vất vả. Không phải địa phương nào cũng có loại đất có độ dẻo, mịn phù hợp để làm được ngói máng.
Không có kinh nghiệm, sự khéo léo của người thợ thì ngói sẽ không đạt chất lượng, dễ vỡ, ngói bị cong vênh nhiều.
Ngói máng truyền thống của người Mông, người Dao, người Giáy, người Tày xưa được nung thủ công bằng củi, không có than đá.
Vì thế, càng đòi hỏi tay nghề tốt của người thợ, do đó không phải ai cũng có thể làm được nghề này.
Mỗi ngôi nhà ngói máng đều mang một hồn cốt riêng, góp phần tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu của cao nguyên đá.
Ưu điểm của ngói máng trên Hà Giang
Ưu điểm của ngói máng được đồng bào ở Hà Giang dùng nhiều bởi loại vật liệu này có độ bền tốt, giúp cho ngôi nhà mát về mùa Hè, ấm về mùa Đông.
Kiến trúc độc đáo nhà ngói máng trên Hà Giang
Trên vùng Cao nguyên đá, các dân tộc đều có những bản sắc riêng. Nhưng có một điểm chung là mái nhà xưa của đa phần đồng bào đều ưa dùng ngói máng truyền thống.
Có những mái nhà làm kiên cố bằng loại gỗ tốt, ngói tốt có thể bền vài chục năm đến cả trăm năm. Mái ngói máng vì thế trở thành biểu tượng của kiến trúc truyền thống trên Cao nguyên đá.
Điều này chúng ta có thể thấy ngay tại nhà Vương, Phố Cổ Đồng Văn, huyện Đồng Văn…, những mái ngói truyền thống ở đây chính là điểm nhấn về kiến trúc của miền đá.
Bảo tồn kiến trúc ngói máng tại Hà Giang
Nghề làm ngói máng truyền thống đã gần như không còn được duy trì trên Cao nguyên đá.
Bởi vì, những năm qua có nhiều căn nhà mới mọc lên ở các làng, bản nơi đây đã sử dụng chất liệu lợp prô-xi măng, mái tôn hoặc đổ mái bê tông…
Rất ít những căn nhà mới xây dựng sử dụng ngói máng để lợp.
Nhưng cũng rất may, còn nhiều ngôi nhà truyền thống, nhà cũ ở các làng, bản vẫn duy trì được ngói máng truyền thống.
Đặc biệt, thời gian gần đây, nhiều gia đình, đơn vị kinh doanh đã quay trở lại sử dụng ngói máng truyền thống như một cách để tạo nên nét đẹp và điểm nhấn cho chính những công trình nhà hàng, nhà nghỉ và nhà ở của mình.
Làng Văn hóa dân tộc Mông ở Pả Vi, Mèo Vạc, khu du lịch H’Mong Village, Quản Bạ là một ví dụ điển hình.
Phải thừa nhận rằng, ngói máng truyền thống giúp cho những công trình mới xây cho dù có kết hợp những yếu tố hiện đại cũng trở nên mềm mại và rất hài hòa với không gian Cao nguyên đá.
Cuối cùng
Hiện nay Hà Giang đang được thụ hưởng nhiều chương trình, chính sách của Đảng và Nhà nước đầu tư cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi.
Theo đó, cũng có nhiều nghề, làng nghề đã được quan tâm đầu tư khôi phục và bảo tồn gắn với những nét đặc trưng văn hóa của địa phương.
Mong rằng, tới đây các cấp chính quyền sẽ quan tâm hơn nữa tới việc bảo tồn làng nghề truyền thống, để những làng nghề ngói âm dương sẽ không bị mất đi theo năm tháng.
